Общество

Стрыжак: «Я хачу справядлівасці — і для жанчын, і для сябе»

Днямі Андрэй Стрыжак, часова адхілены ад кіраўніцтва «Байсолам», прызнаўся ў рассылцы дыкпікаў і расказаў пра свае залежнасці — алкагольную, харчовую і сэксуальную. У размове з Нашай Нівай ён шчыра расказвае, як перажываў развод, шукаў новыя адносіны, з кім перапісваўся і што думае рабіць далей. Пра перапіскі ён кажа: «Іх былі дзясяткі, я быў суперактыўным».

Андрэй Стрыжак. Фота: Сяргей Сацюк

«Я не забойца, я не той чалавек, хто скраў мільёны ці згвалціў кагосьці»

— Як вы?

— Як чалавек, які штосьці зрабіў і разумее, што зрабіў нешта дрэннае, і жыве з гэтым пачуццём увесь час. Ёсць пэўная палёгка толькі ад таго, што ідзе разбіральніцтва, і адзінае, чаго я хачу — гэта каб камісія разабралася ва ўсёй гэтай сітуацыі і гэтая гісторыя для мяне скончылася.

У мяне ёсць разуменне, што кожнае пакаранне павінна быць сувымерна ўчынку. Я не забойца, я не той чалавек, хто скраў мільёны ці згвалціў кагосьці. І для мяне вельмі важна, каб у дачыненні да мяне спрацавала справядлівасць.

Ёсць Крымінальны кодэкс, дзе прапісаныя пакаранні за розныя дзеянні, у якіх мяне абвінавачваюць. Але тое, што адбываецца цяпер — на мой погляд, гэта несувымернае пакаранне і знішчэнне мяне як асобы і як прафесіянала.

Ніхто не здымае з мяне маю віну, я выбачаюся і працягваю выбачацца перад людзьмі і асабіста, і публічна. Буду гэта рабіць і падчас працы камісіі, я магу не памятаць усіх кейсаў.

Тое, што адбываецца ў сеціве, асабліва першыя два дні — гэта перакрэсліванне ўсяго майго мінулага жыцця. Не ўпэўнены, што гэта правільна.

«Шмат хто пытаўся — як ён гэта вывозіць? Вось так і вывозіць»

— Давайце знойдзем у мінулым час, калі для вас пачалася гэтая гісторыя.

— Апошні для мяне спакойны, даваенны год — гэта 2013-ты. І раней было няпроста, але гэта апошні больш-менш спакойны год.

Потым пачаўся Майдан, дзе я дзейнічаў як валанцёр гарачай лініі. Званілі розныя людзі, я зачытваў людзям паведамленні, што іх блізкія загінулі. З таго часу нагрузка на псіхіку пачала павялічвацца.

Далей я працаваў з фронтам. У 2015-м упершыню трапіў на Данбас і ездзіў туды да 2020-га, быў у місіях 7-10 дзён кожныя 2 месяцы. Такая праца моцна на цябе ўплывае — гэта смерць, праца з вялікай колькасцю бяды і гора, і псіхіка спрабуе кампенсаваць гэта.

Недзе з таго часу і пачаліся праблемы: спачатку з алкаголем, потым з сэксуальнай, харчовай залежнасцямі. Наступнай прыступкай быў 2017-ты — пратэсты «дармаедаў», мой арышт, галадоўка.

У 2020-м я ўжо меў разуменне, што мне трэба адыходзіць з сектара, думаў, што ByCovid будзе маім апошнім праектам. Не вывозіў, разумеў, што трэба нешта мяняць у жыцці. Але потым пачаліся пратэсты, і ў мяне не было маральнага права з усім маім бэкграўндам і назапашанымі ведамі адыходзіць з гэтага ўсяго.

— Раскажыце падрабязней, як распачыналіся вашы залежнасці.

— Павялічвалася колькасць алкаголю ў жыцці, гэта адбываецца вельмі паступова. Гэта лёгкі спосаб хуткага пераключэння ўвагі, бо я ўвесь час працую галавой, яна ў мяне перагружана, і псіхіка проста шукае нейкага выйсця ад гэтага выкліку.

Плюс былі падзеі Майдану і вялікія праблемы ў маім асабістым жыцці. Быў разгублены і не разумеў, што далей рабіць з уласным жыццём — сітуацыя, падобная да той, у якой я аказаўся ў 2023-м.

Я з Рэчыцы, з фабрычна-заводскага раёна, і ўсяму заўжды вучыўся сам. Трапіў у сітуацыю, калі развіваюцца залежнасці, і адначасова сітуацыю пэўнага эксперымента.

У такім выпадку ты можаш рабіць рэчы, якія падаюцца табе абсалютна нармальнымі — першы пішаш чалавеку з нейкімі кампліментамі. Бачыш, што чалавек табе нешта адказвае, і не ўспрымаеш гэта як нейкае ўварванне ў асабістую прастору. Я і цяпер не разумею да канца, у чым траўмуючы фактар, калі ёсць такая сітуацыя. Але разумею, што бываюць розныя сітуацыі, і ніяк не апраўдваю сябе.

— Калі быў пік вашых залежнасцяў?

— Збольшага ён пачаўся дзесьці з 2020-га. Гэта звязана і з абставінамі шлюбу, і з велізарным стрэсам. Уся тая велізарная праца і дапамога, якая была зробленая ў першыя гады нашага пратэснага руху, рабілася ў вельмі складаным для мяне стане. Гэта прыводзіла да звышнамаганняў псіхікі і цела, патрабавала хуткай кампенсацыі.

Шмат хто пытаўся — як ён гэта вывозіць? Вось так і вывозіць, і ўсё мае свой кошт.

Цяпер я ўсведамляю, што з 2020-га па 2025-ты меў вялікі ўплыў на шматлікія працэсы не толькі ў грамадскім плане, але і ў асабістым, бо я як асоба і як функцыя — гэта адзін чалавек. Таму я дапускаю, што хтосьці мог успрымаць мяне з пазіцыі сілы — маўляў, я магу імгненна нешта вырашыць, і праз гэта людзі маглі баяцца са мной спыніць камунікацыю ці сказаць мне нешта не такое.

Іншая праблема ў тым, што ў [беларускай] эміграцыі ёсць вельмі абмежаванае кола людзей, шмат хто з іх так ці інакш атрымаў дапамогу [ад «Байсола»]. Фактычна любыя адносіны ў такіх умовах — гэта канфлікт інтарэсаў. Але тады пытанне, як жыццё будаваць, і ў мяне няма адказу на гэтае пытанне.

— Як выглядала тая камунікацыя ў вашым выпадку?

— Гэта былі спробы ўсталявання кантакту з вялікай колькасцю людзей, таму я гатовы разглядаць шмат кейсаў. Збольшага гэта былі проста перапіскі, якія не ўтрымлівалі ў сабе кантэнту, які мне выстаўляюць у віну.

Думаю, што недзе ў 2023-м якраз і былі тыя моманты з непажаданым кантэнтам, але гэта не была нейкая масавая гісторыя. Тое, што можна прызнаць дыкпікам, — гэта лічаныя кейсы. Але па прычынах, якія ад мяне не залежаць, той здымак стаў даступны значна большай колькасці людзей.

Не выключаю, што хтосьці можа зараз выкарыстаць магчымасць мяне ўтапіць, бо гэта зручная магчымасць дабіць. Ёй абавязкова нехта скарыстаецца — не толькі з боку прапаганды, а, думаю, і ўнутры сектара.

— Пра што канкрэтна гаворка?

— Мая публічная пазіцыя вельмі яскравая і часам разыходзіцца з пазіцыяй іншых людзей. Зразумела, што зараз я буду маўчаць і не выказвацца на грамадска-палітычныя тэмы, і гэтае маўчанне будзе доўгім. Можа, камусьці ад гэтага будзе прасцей.

Не кажу, што гэта замова. Я зрабіў тое, што зрабіў, і гатовы за гэта несці адказнасць, але давайце будзем цывілізаванымі людзьмі. Цяпер, на мой погляд, адбываецца лінчаванне. Фактычна ёсць толькі артыкул з абвінавачваннямі і жаданне арганізацыі, якая мяне адхіліла ад кіраўнічай пасады, разабрацца ва ўсім. І ёсць маё прызнанне, што я рабіў нейкія непажаданыя дзеянні. Але на гэтым этапе я ўжо вызначаны як галоўны монстр.

«У вачах людзей гэта цяпер так фармуецца, нібыта нейкі маньяк-эксгібіцыяніст робіць масавыя рассылкі»

— Жанчыны, якія аказаліся ў сітуацыі той блізкай камунікацыі з вамі — хто яны?

— Гэта былі розныя жанчыны. Калі мы кажам пра перыяд у Літве, гэта былі жанчыны збольшага з беларускага кола. І тут якраз паўстае праблема, якую я не ўсведамляў — што яны могуць так ці інакш лічыць сябе залежнымі ад мяне. Калі ты знаходзішся ў Беларусі, у цябе ўсё-ткі ёсць магчымасць больш шырокага кола, а тут яе няма.

— То-бок такія патэрны паводзінаў — з увагай да жанчын, якую яны маглі палічыць непажаданай — былі ў вас яшчэ ў Беларусі?

— Так.

— Жанчыны, якіх датычыць цяперашні скандал, былі звязаныя з «Байсолам»?

— Мне складана пра гэта казаць, бо арганізацыя шмат каму дапамагла, і далёка не пра ўсіх я ведаю, бо я не адзіны працую ў арганізацыі.

Але дакладна магу сказаць, што ніколі не было так — маўляў, ты будзеш са мной, і тады табе будзе дапамога. Вось гэта я рашуча абвяргаю. Гэта не было выкарыстаннем службовага становішча, прымусам да чагосьці.

— То-бок гэта маглі быць жанчыны, у мінулым звязаныя з «Байсолам»?

— Так, у мінулым, або тыя, хто раней атрымаў нейкую ўскосную дапамогу.

— Ці былі сярод іх былыя палітзняволеныя?

— Так, былі.

— А супрацоўніцы «Байсола»?

— Не.

— Вы пісалі на фэйсбуку, што развод у 2023-м шмат паўплываў на ваш ментальны стан. Колькі часу вы былі ў тым шлюбе?

— Шлюб пачаўся ў кастрычніку 2015 года. То-бок гэта быў шлюб даўжынёй у восем гадоў, у якім я маю дзіця. Перыяд з кастрычніка 2015-га па май 2020-га быў спробай жыць класічным манагамным жыццём.

— Што адбывалася ў гэтым шлюбе ў апошнія гады перад разводам?

— Апошнія два гады былі складанымі, таму што я ўжо быў у стане вельмі актыўнай залежнасці. Ясна, што гэта ніяк не ўмацоўвала адносіны.

— Гэта і прывяло вас да разводу?

— Гэта стала прычынай.

— Як бы вы апісалі Андрэя Стрыжака па стане на 2023 год, пасля разводу?

— Гэта быў чалавек у складаным псіхалагічным стане, чалавек з залежнасцямі, лішняй вагой, праблемамі са здароўем. Пры канцы кастрычніка 2023-га я зламаў руку і пасля гэтага зразумеў, што калі буду так жыць далей, у мяне будуць вялікія праблемы.

Я пачаў займацца сваім фізічным станам, але не псіхічным. Заўсёды лічыў, што я выграбу. Нібыта намацаў сабе нейкія рэсурсныя пункты, адкуль можна атрымліваць энергію, і рабіў гэта. Потым зразумеў, што яны могуць быць таксічнымі.

Тады, у маі-чэрвені 2023-га, і была адпраўка таго непажаданага кантэнту. Далей былі перапіскі, нейкія здымкі рознай ступені асабістасці. Частку здымкаў, якія я дасылаў, можна спакойна апублікаваць у інстаграме.

— Пра што для вас гэта было — пра пошук адносінаў ці менавіта фізічнага кантакту?

— Фішка гэтага спосаба задаволіць дафамінавыя патрэбы ў тым, што ты хочаш нейкі хуткі вынік, пазітыўную рэакцыю чалавека. Большую частку свайго прафесійнага жыцця, асабліва з 2020-га, я жыву ў сітуацыі таксічнага асяроддзя, колькасць хейту ад прапагандыстаў і незадаволеных людзей зашкальвае. Табе прыходзяць і падзякі ад людзей, але ў гэтым ўсё-ткі малавата асабістага.

Для мяне праца была перадусім, а мае асабістыя патэрны былі непрапрацаваныя. Я не вельмі ўмею будаваць асабістыя адносіны з людзьмі, усё звальваецца або ў працу, або ў такія хуткія сцэнарыі. Таму для мяне было важна атрымліваць хуткі кантакт і адказ на яго.

— Таму вы і адпраўлялі тыя фоты?

— Таму я ўступаў у перапіску.

— А як бы вы патлумачылі адпраўку здымкаў?

— Я не выдзяляю іх як нешта асобнае. У вачах людзей гэта цяпер так фармуецца, нібыта нейкі маньяк-эксгібіцыяніст робіць масавыя рассылкі. Гэта няпраўда. Праўда ў тым, што я перапісваўся з вялікай колькасцю людзей і меў розную ступень усталявання кантакту, і ва ўсім гэтым быў кантэнт, у тым ліку і ўзаемны.

Андрэй Стрыжак. Фота: Сяргей Сацюк

Гэта не было такое, што ты зрабіў 10 спробаў і табе 10 разоў сказалі «не». Былі людзі, якім хацелася далей са мной камунікаваць, некаторым — не, некаторыя нічога не казалі. Некаторыя працягвалі — як мы цяпер высветлілі, мо і таму, што баяліся.

Апошнія дні я проста сяджу і прыгадваю ўсіх, з кім перапісваўся, і ўсім пішу выбачэнні. Атрымліваю розныя адказы. Хтосьці кажа «ўсё нармальна», а хтосьці — не, і тады я пераглядаю ўсю перапіску — мо гэта я нешта не разумею?

«Не выключаю, што можа з’явіцца больш такіх гісторый, як мая»

— Як увогуле чалавек з вашым узроўнем вядомасці ў дэмсілах можа знаходзіць новыя адносіны?

— Гэта адкрытае пытанне. Ёсць вельмі моцныя абмежаванні і па часе, і па пунктах, дзе гэта магчыма. Улічваючы, наколькі гэта важная сфера жыцця для чалавека, гэта ўразлівая сфера для ўсіх, хто ў нашым сектары знаходзіцца на нейкіх пазіцыях.

Ты знаходзішся ў сітуацыі, дзе можаш думаць, што ўсё ок, а аказваецца, што цябе баяцца. І ў гэты пункт можна біць нядобразычліўцам, агентам, каму заўгодна.

Як людзі вырашаюць гэтыя пытанні, я не ведаю. Але не выключаю, што можа з’явіцца больш такіх гісторый, як мая.

— Вы заўсёды разглядалі такія перапіскі толькі як флірт?

— Так, акрамя некалькіх выпадкаў, калі сапраўды разумеў, што зрабіў нейкую лухту. Потым знайшоў у сабе сілы напісаць тым людзям, у адносінах да каго гэта рабіў, і папрасіць выбачэння.

— Гэтыя выбачэнні былі зробленыя да цяперашняга скандалу?

— Так, нашмат раней.

— А чаму гэтыя выпадкі ўвогуле мелі месца?

— Тады ў мяне быў той складаны перыяд. Думаю, не разумеў правільна, што чалавек хоча сказаць. Магчыма, гэта было зроблена ў стане алкагольнага ап’янення, калі ты можаш розныя рэчы ўспрымаць неадэкватна.

Пазней я зразумеў, што трэба абавязкова пытацца пра згоду, і ў большасці выпадкаў я пытаўся. Але калі ты камунікуеш з чалавекам ужывую, ты ж не пытаешся ў яго — можна з табой пафліртаваць? Ты робіш нейкія знакі ўвагі.

Так і ў сеціве — пабачыў прыгожую фотку ў інсце і напісаў чалавеку. Я не ведаю, дзе тут пытацца — маўляў, ці можна табе напісаць, што ты прыгожая?

Былі сітуацыі, дзе наўпрост прагаворвалася згода, але потым аказвалася, што гэта не згода. Чалавек кажа — так, я хачу канкрэтна гэтага, а потым даведваешся, што чалавек успрымаў гэта як ціск.

Я цяпер маю 4-5 кантактаў псіхатэрапеўтаў, кансультуюся з людзьмі, якія мне напісалі, што мелі такія ж праблемы. Я пайду ў тэрапію і думаю, што мне гэта шмат чаго патлумачыць.

— Якая колькасць перапісак, якія вы цяпер пераглядаеце?

— Іх дзясяткі, я быў суперактыўным.

— Ці магло быць так, што ў некаторых выпадках спрэчныя кейсы развіваліся далей за перапіскі?

— Па маім асабістым разуменні, усё тое, што было ў маім жыцці большым за перапіску, было па поўнай згодзе. Гэта ўжо дзеянні, якія патрабуюць большай уключанасці, працэс, якія патрабуе нейкіх доўгіх перапісак. На мой погляд, складана дапусціць, што гэта было не па жаданні.

Тыя гісторыі, якія скончыліся сэксуальнымі адносінамі, дакладна не былі гвалтам з майго боку. Я не прымяняў ніякіх гвалтоўных дзеянняў, не прымяняў прымусу, шантажу, не выкарыстоўваў для гэтых мэтаў службовае становішча.

«Я або выйду з гэтай сітуацыі больш моцным і дасведчаным, або не выйду»

— Як вы цяпер бачыце сваю будучыню?

— Час пакажа шлях, у мяне няма доўгатэрміновых планаў. Трэба зрабіць першыя крокі, пра якія я казаў, паглядзець, наколькі яны паспяховыя, потым прайсці камісію і паглядзець на яе вынікі. Далей штосьці будзе, а мо і не.

Для мяне гэта пункт пераасэнсавання таго, што ты рабіў і робіш, і што табе рабіць далей. Я разумею сваю каштоўнасць, свой асабісты рэпутацыйны і сацыяльны капітал, разумею, што магу яшчэ шмат чаго зрабіць для Беларусі. Але калі я пабачу, што грамадства гэта не ўспрымае, у мяне не будзе нейкіх шансаў з гэтага выйсці.

У мяне ёсць ключ ад 20-га паверха нашага былога офіса. У першыя два дні [скандалу] думка наконт гэтага ў мяне таксама праскоквала. Але я чалавек, які бачыў у жыцці вельмі шмат чаго, і я не буду глядзець у той бок. Будзем нешта рабіць.

Я ўдзячны гэтай сітуацыі, што яна расставіла ўсе кропкі над і, хаця гэта і траўматычна і для мяне, і для людзей, якія ў гэта ўсё трапілі. Нішто не робіцца дарэмна, усё мае свой вынік. Ніхто з тых людзей, якія атрымалі траўму ад маіх дзеянняў, не падпісваліся на тыя вынікі.

Я або выйду з гэтай сітуацыі больш моцным і дасведчаным, або не выйду. Спадзяюся, што людзі, якіх я пакрыўдзіў, адчуюць у бліжэйшы час, што справядлівасць для іх адбылася. Я хачу справядлівасці і для іх, і для сябе, і буду рухацца да яе.